Саломлашиш қадимий одат ҳисобланади. Дунёдаги барча халқлар ўзаро маданий муносабат муомала ва мулоқотни саломдан бошлашади. Ҳар бир халқнинг саломлашиши билан боғлиқ бўлган ўз маданияти ва урф-одатлари бор.

Масалан ҳиндлар қўл кафтларини бирлаштирганча, пешоналарига тираб, афғонлар юзларини юзларига суйкаганча кафт уриштириб саломлашишса, инглизлар бош кийимларини олиб, енгил таъзим қилишади.

Биз ўзбек ва қирғизлар барча ислом дунёси халқлари каби бир-биримизни кўрганимизда “Ассалому-алайкум” дея қўл олишиб кўришамиз. “Ассалому-алайкум” ибораси арабча “Сизга тинчлик тилайман” деган маънони билдиради. “Ва алайкум-ассалом” ибораси эса  “Сизга ҳам тинчлик тилайман” жавоб саломи саналади.

“Салом” каломи “савоб” сўзига уйқаш. Маъно жиҳатидан ҳам бир-биридан узоқ эмас. Ўзидан катталарга салом бермоқ биз ёшлар учун ҳам қарз, ҳам фарз. Қадимдан ота-боболаримиз салом беришни канда қилмайдиганларни одобли, аҳлоқли; саломсизни эса одобсиз, тарбиясиз санаб келишган.Салом берган савоб олади дейишади. Нима учун? Чунки, салом бериш билан сиз кўп одамнинг кайфиятини кўтарасиз, ҳурматини оширасиз, чиройини очасиз. Алик олганнинг ҳаётга муҳаббати, инсонга бўлган ишончи ортади, руҳи тетиклашади. Катта савоб ишлар ҳам мана шу кичик каломдан бошланади.

Ҳозирги кунимизга назар ташлайдиган бўлсак, катталар, айниқса биз ёшлар, ўсмирлар, болалар ўртасида бу ажойиб одатимиз-саломлашиш турли шакл ва ибораларда мазмуни ва ижроси бузилиб адо қилинаётганининг гувоҳи бўляпмиз. Тўғри саломлашишни уч шаклда ҳам “Ассалому-алайкум”, “Саломалайкум”, “Салом” қабилида айтишнинг нотўғри жойи йўқ. Ўрни билан уч кўринишни ҳам қўллайвериш мумкин деб ўйлайман.

Аммо биз ёшлар ўртасида  мактабда, жамоатчилик орасида қаттиқ қичқириш билан “Хелло”,  “Кимни кўряпман”, “Тирикмисан”, “Бормисан”, “Ў”, “Ҳў”, “Привет”, “Чао” каби тутуриқсиз сўз ва хитоблар қўллаш, ёинки қўл кўтариш билан ёнидан ўтиб кетиш, икки бармоғини тик қилиб кўрсатиш, кафтларидан ўт чиққудек қарсиллатиб  уриш, бошларини, елкаларини бир-бирига уриштириш ва ҳоказо шу сингари ёқимсиз қилиқларни салом ўрнида ишлатиш каби ёмон одатлар пайдо бўлмоқда. Бу миллий саломлашиш одатига нисбатан катта ҳурматсизлик белгисидир деб ўйлайман.

Салом одобининг бори, одатнинг дебочаси. Қолаверса, одамнинг кимлигини унинг саломи ҳам белгилайди. Шундай эмасми?

Гар шундай экан устозларимизнинг саломлашиш одоби ҳақидаги ўгитларига қулоқ тутиб, саломлашиш маданиятига риоя қилиб, бир-биримизга саломимизни канда қилмайлик. Одат ва одоб меъёрида салом беришни ўрганайлик.Зеро бу билан бизнинг яхши фазилатларимиз ортаверади деб ўйлайман.

Исмигул ҚУРБОНОВА,

Ўш шаҳридаги М. Горький

номлм мактаб-гимназиянинг

10-синф ўқувчиси.