К.Бактыбекова tagged posts

«Данек» гезитинин  ачылышы менин  дагы бир  кесип  тууралуу  маалымат  алышыма, гезиттин ишин ѳздѳштүрүшүмѳ, тажрыйба алышыма ѳбѳлгѳ болду..  Анткени  мен  буга  чейин   журналисттин  иши ѳтѳ  жеңил, алар  ѳз  уккандарын гана  жазып  коё  берет  деп  ойлочумун,  а  негизи  бул кесип   эмгекти  талап  кылган түйшүктүү жана жоопкерчиликти талап кылган   кесиптердин  бири  экен. Бир  маалыматты  башка  адамга  берүү үчүн мен ойлогондой жѳн гана баяндап коюу менен чектелбейт экенсиң. Ал маалыматтын  канчалык  деңгээлде туура  экендигин далилдеш үчүн кѳп издениш  талап  кылынаарын  билдим

Басма сѳз эркиндигинин Эл аралык күнүнѳ карата  5-май күнү  Оштун журналисттери  Ош кыргыз улуттук драмалык театрынын жанындагы  Журналисттер аллеясында  ишембилик ѳткѳрүштү.  Ишембиликте аллея шыпырылып, тазаланып, эки жаңы отургуч коюлуп, былтыркы отургучтар да  сырдалды. Белгилеп кетүүчү жагдай,  бул аллеяга ѳткѳн жылы  «Журналисттер»  коомдук бирикмесинин демилгеси,  Сѳз эркиндигин коргоо  боюнча Эл аралык ассоциациасынын (IFEX)  колдоосу менен 100гѳ жакын арча отургузулуп, эки отургуч коюлган. Бул күнү ѳткѳрүлгѳн ишембиликке  мектеп окуучуларынын «Данек» гезитинин журналисттери  да катышышты...

Оштогу  «Сема» лицейинин бүтүрүүчүлѳрү Ислам Камилов жана Эламан Тилеков  Грузияда ѳткѳн 35 мамлекеттин окуучулары катышкан  Эл аралык олимпиадада  Химия сабагы боюнча  1- орунга татыктуу болушуп, Алтын медаль менен кайтышты. Экѳѳ тең аталган лицейдин 11 «Б»-классынын окуучулары. «Бул медаль бизге дем берди, биз мындан да мыкты ийгиликтерди жарата алаарыбызга ишенип кайттык. Мектепти аяктаган соң чет мамлекеттен билим алып, мыкты адистик алып, келечекте Кыргызстаныбыздын  экономикасын кѳтѳрүүгѳ  ѳз салымыбызды кошсок деген ниетибиз бар»,-дешти алар. Экѳѳ тең Алай районунун алыскы айылдарында, жѳнѳкѳй үй бүлѳдѳ чоңойгон балдар. Экѳѳнүн тең эки сабактан 4 деген баалары бар, калганынын бардыгы «5».

 Уулу Кытай сепили биздин заманга чейин III кылымдын 1644-жылы азыркы  Пекинден  анча  алыс  эмес  Бадаоин  учуасткасында  курулган. Улуу  сепил архитектуралык  укмуш эстеликтердин  катарына  кирет. Курулуу  тарыхына  кайрыла  турган  болсок,  курулуш биздин заманга чейинки III кылымда Цинь  династиясынан Цинь Ши-хуанди императору тарабынан кѳчмѳн  калк  болуп  эсептелген  Хунндардын  басып  киришинен  коргонуу үчүн  Кытайдын батыш  жагында  курулган.

Илгери  бир кедей абышка болуп, анын жалгыз уулу жана жалгыз түп алмасы бар экен. Ал алманын эн, башына жалгыз кызыл алма мөмөлөп, ар жылы бышкан сайын абышка ошону жеп, жашарып турчу. Кийин эрте күздө жакшы быша элек алмасын белгисиз бөлөк бир нерсе жеп кетет. Андан кийинки жылы чалдын өзү кайтарып жүрүп, бир күнү уктап калып, дагы жедирип жиберет: үчүнчү жылы кемпирине кайтартат. Кемпири түн ортосуна чейин карап жатып, таңга маал уктап калып, алманы дагы жедирди. Төртүнчү жылы баласына кайтартты. Баласы уктабай карап жатса, кандайдыр алтын куш учуп келип, алмага конуп жей баштады. Бала жаа менен атып, бир тал канатын түшүрүп калды.

Колизей, же болбосо Флавиевдердин  амфитеатры байыркы Римдин  архитектуралык эстелиги, укмуштуудай чоң, байыркы дүйнѳлүк  курулуштардын бири болгон. Римдеги бул эн чоң имаратты куруу 8 жыл убакытка  созулган жана ал император Флавиевдердин династиясына тиешелүү болгон. Ал  биздин замандагы император Веспасиан убагында 72-жылы башталып, 80-жылы анын уулу император Тит тарабынан ишке киргизилген.

Дүйнѳнүн  жетинчи  керемети  аталган  Александр  маягы  биздин  заманга  чейин  III  кылымда кораблдер рифтерди  ийгиликтүү ѳтүү үчүн  Эгипеттеги кичинекей Фарос  аралында Александрия  шаарынын  жээгинде,  Александр Улуу тарабынан  курулган.  Маякты  куруу  үчүн  20 жылдан  ашык  убакыт  кеткен. Бирок  Египет  ханы Птолемей II  башкаруусу  учурунда Маякты  куруу  5  гана  жылга  созулуп, биздин  заманга  чейин 282-жылы  толугу  менен  курулуп  бүткѳн.

Кыргыз элинин жыл санагы боюнча жаңы жыл жалган куран (март) айынын 21ине, же болбосо Нооруз майрамына туш келет. Нооруз фарсы (Иран) тилинин  “жаңы күн” деген сѳзүнѳн которулган.  Нооруз майрамы  жыл санагы боюнча эсептелип, жазында күн менен түндүн теңелген күнүнѳ туура келет. Бул майрам бардык майрамдардын  эң коозу, эң көркөмдүүсү жана эң сулуусу катары эсептелип, байыркы Иран күн календарына ылайык фарфардын айынын биринчи күнүнө туура келген. Бул Григориан (биздин календарь) боюнча 21-22-23-мартка туш келет. Ноорузду мусулман майрамы дегендер жаңылышат. Себеби фарсы тилинде сүйлөгөн элдер Ноорузду Ислам дининен мурда эле майрамдап келишкен. Биздин эрадан мурунку 1000 жылда жазылган Авестада эне – кут деген аял түспөлүндөгү түшүмдүүлүктүн пири яхудилерден, еврейлерден күнөөлөрү үчүн кечирим суроону талап кылат.

Родос аралындагы  Гелиостун

монументи

Ааламдын  алтынчы  керемети  аталган Родостук  коңгуроо илгерки  гректердин  күн  кудайы   аталган  Гелиостун Грециядагы  Эгей  деңизинин  жанындагы аралда жайгашкан  гиганттык  статуясы.    Александр Макдонскийдин  мыкты  державасы  кулагандан  кийин Родосту  Птоломей  ѳз   башкаруусуна  алат. Биздин  заманга  чейин 305-жылы Сириянын  бийлеп  тууручусунун  уулу Деметрий Полиоркет аралды  кѳп  убакыт  курчоого  алган,  бирок  жыйынтык  бербегенден  кийин чегинет  да   Родосту  таштап  кетет.   Полиоркет  кеткенден  кийин  анын  калган  куралдарын  сатып  Родостун калкы Гелиостун  урматына   статуя тургузууну  чечишет, Гелиос  Родос  эли  үчүн  жѳн  эле күн кудайы  эмес,  ошол  Родос  аралын  жаратуучусу   болгон.

                       «Атам, апам жана мен»

Мектеп окуучулары менен ата-энелердин ортосундагы байланышты күчѳтүү максатында  Уркуя Салиева атындагы таланттуу балдардын лицей  жатак мектебиндеги 10-а класстын окуучуларынын ата-энелеринин катышуусунда  « Атам,апам жана мен»  деген темада практикалык конференция ѳткѳрүлдү. Иш-чаранын негизги максаты –  бүгүнкү  учурдагы ата-энелердин, мугалимдердин балдарга болгон жигердүү  аракетинин натыйжасында түшүндүрүү иштерин жүргүзүү,  дегеле окуучулардын билим алууга карата кызыкчылыгын арттыруунун жолдору жѳнүндѳ  сѳз  болду.
Конференция кызыктуу ѳтүп, ата-энелер менен окуучулардын ортосундагы, мугалимдер менен окуучулардын ортосундагы  мамилелер талкууланды. Ата-энелер, окуучулар бул саамалыкты уюштурган класс жетекчиси  Гулипа Култаевага терең ыраазычылык билдиришти.

                                                                                                                       Бексултан АБИЕВ,
Уркуя Салиева атындагы жатак мектеп – лицейинин
10-а класстын окуучусу

Жети кереметтин бешинчиси  Галикарнастагы Мавзолей болгон.  Галикарнас Грециянын Кария хандыгындагы  эң кооз жана эң бай  борбор шаары болгон. Ак мрамордон курулган храмдар, хандын сарайы, театрдын имараты, гүлдѳгѳн эс алуу бактары шаарга кооздук тартуулап турган.  Мовзолей биздин заманга чейин VI кылымда Кариянын  ханы Мавсолго арналып, анын кѳзү тирүүсүндѳ  биздин заманга чейин 353-жылы курулуп башталган. Мовзолей Мавсолдун ѳлүмүнѳн кийин аялы Артемисия тарабынан бүткѳн. Аны куруу үчүн атайын гректердин улуу архитекторлору Сатирди жана Пифеяны, скульпторлордун да кѳрүнүктүүлѳрүн тандап гректердин Леохара, Скопаса, Бриаксида жана Тимофей чакырылган. Леохар менен Скопас буга чейин Артемиданын храмын кооздодо да катышышкан. Курулуш жүргѳн учурда Артемисия  ѳзү баш болуп турган. Мовзолейдин так кайсы жылы курулуп бүткѳндүгү тууралуу эч кандай маалымат жок. Мовзолей Плинийдин айтып берүүсү боюнча бийиктиги 46 метрге жеткен.

Ош шаарындагы балдардын «Келечек» чыгармачылык  борборунда балдар үчүн кѳптѳгѳн ийримдер иштейт. Ыр, бий, куурчак театры, комуз, кыздардын  чеберчилиги, балдардын устачылыгы, сүрѳт, айтор бул жерде чыгармачылыкты ѳнүктүрүүгѳ толук мүмкүнчүлүк бар. Ушул чыгармачылык борбордун ийримдериндеги  иштерди ѳз кѳзүбүз менен кѳрүп, сүрѳткѳ тартып, гезитибизге чагылдыралы деген ниетте кабарчыбызды- окуучуну жѳнѳтсѳк аталган мекеменин директору отпускада болуп чыкты. Ал эми ѳзүн завучмун, же директордун орун басарымын  деп тааныштырган Аида аттуу(ѳзүнүн айтымы боюнча)  кызматкердин борбордун иши тууралуу  сурообузга жооп бербегендигинен сүрѳттѳрдү  гана жарыялоого туура келди...

Дүйнѳнүн  7 кереметинин тѳртүнчүсү

Артемиданын  храмы Турция мамлекетинин  азыркы  Сельчук  шаарында жайгашкан. Храм  Артемида аттуу аялга  арналып  биздин  заманга  чейин 435-жылы жалаң    мрамордон курулган. Гректердин  легендасына  караганда  Артемида  баарына  кам  кѳргѳн   аял   болгон. Ал токойдогу  ѳсүмдүктѳрдѳн  адам  затына  чейин  кам  кѳргѳн.  Легендага  ишенчү  болсок  анда  Артемиданын  колунда  ѳсүмдүктѳр  менен гүлдѳр  бой алышкан. Артемида  улуу Апаллондун  эгизи  болгон. Тарыхта храмдын архитектору    Херсифрон  болгондугу айтылат. Храмды   Лидиянын   ханы  Крёз курган.

Ѳткѳн  кышкы  каникулда   «Форум  театр»  тренингинин катышуучулары  атайын  кастингден ѳз  таланттарын  кѳрсѳтүшүп, каникул  ичи  Мамакеев санаториясында 14 күндүк тренингде болушкан. «Форум  театр» Кыргызстанда 3 жылдык   долбоор болуп, буга  чейин Чүй жана Баткен облустарында жүргүзүлгѳн.  Тренингге  Ош менен  бирге Жалалабат  облусу   алынган. Эки  облустан  тең 7 мектептен экиден таланттуу  мугалим  жана окуучулары  тандалган. Долбоор ЮНИСЕФ уюму  тарабынан уюштурулган. Дал ушул   долбоор  тууралуу  кененирээк  маалымат  алуу  үчүн «Форум  театр» тренингинин  катышуучусу, №38-мектеп гимназиясынын мугалими Алдыракова Гулбара  эжеке менен  маектештик:

Үчүнчү  керемет Олимпте  Пелопеннос  аралынын түндүк батышында жайгашкан, биздин  заманга  чейин 435 жылы курулган. 400 жылдан  ашуун  Зевс кудайына арналып  ойнолуп  келаткан  Олимпиадалык  оюндар  эл  арасында  ѳтѳ  популярдуу  болгон.  Бирок, Зевске арналып биздин  заманга  чейин 466-456 жылы гана  атайы храм  куруу  үчүн  каражат  жыйнала  баштаган.  Храмды бир  гана  мрамор  менен  курушкан. Ал 34 массивдүү, бийиктиги 10,5 м  болгон,  ал  эми  жоондугу 2,5м колонналар менен курчалган. Храмды  куруу  үчүн 10 жылдан  ашык  убакыт  кеткен.

Дүйнөнүн  7  кереметинин  экинчиси болуп  Семирамиданын (Бабул) асма  багы  эсептелет. Байыркы  Чыгыштын  эң бай жана чоң  шаары  Вавилондо жайгашкан.  Биздин  заманга  чейин 600 жылдыкта  пайда  болгон Асма бактын  пайда  болуу  тарыхына  кайрылсак Вавилондун  ханы  Навуходоносор II  өзүнүн  эн  биринчи  душманы  болгон  жана 2  жолу Вавилондун борборун   басып  кирген Ассирияга  согуш ачуу үчүн Мидиянын ханы Киаксар  менен келишим  түзөт.  Ассирияны  колго  алгандан  кийин  Мидиянын  ханы менен  Навуходоносор II Ассирияны  тең  экиге  бөлүп  алышат.Мидия  менен Вавилондун аскердик  келишимин бекемдөө  үчүн Киаксар  өзүнүн  кызы Амитисти Навуходоносор IIге колуктулукка  берет. Тоолуу, абасы таза,  көк шибердүү  табияты кооз аймакта  өскөн Амитиске  чаң  баскан  жана  тынчы жок  Вавилон жакпайт, Аны  билген Навуходоносор II  Асма  бак  курдуруп  берет.

Биринчи  жолу  паспорт  алып  жаткан  100 миң кыргызстандыкка ушул жылдан тарта  ID-карталар  бекер  берилиши күтүлүүдө.  Бул тууралуу  КРнын  вице-премьер  минис­три Тайырбек  Сарпашев 16  жашка  чыккан  жана  жаңыдан  паспорт  алып жаткан 20  өспүрүмгө   паспорт  тапшыруу  аземинде билдирди.

Анын  айтымында,  биринчи паспорт алуу укугуна жыл  сайын  114 000дей жаран  ээ  болот. Ал эми жаңы башталып жаткан  2013-жылдагы бул  долбоор быйыл сынамык  долбоор катары ишке киргизилген: «Азырынча  бул сынамык долбоор   болуп  эсептелинет,  бирок, эгерде анын жүрүшү  талаптагыдай  ишке  ашса, анда мындан  ары  16  жаштагы жарандарыбызды бекер паспорт менен камсыз кылууга мүмкүнчүлүк болот», – деди  Т.Сарпашев.

* * *
Мекенден айрылганча өмүрдөн айрыл.

* * *
Туулган жердин кадыры  алыс жерде билинет.

* * *
Туулган жердин топурагы алтын, суусу мүрөк

* * *
Ааламдын көркүн көз ачат, адамдын көркүн сөз ачат.

* * *
Абийирдүү болсо баласы, атасына бак конот.

Кыргыз тили… Орус тили… Бул эки тил биз пайдаланып келген мамлекетибиздеги  негизги тилдер. Бирок,  биз мамлекеттик тилибизди өнүктүрөбүз деген сөздөрдү  көп жылдардан бери чарчабай  айтып келебиз. Ошол эле учурда бул маселе ордунан козголбой тургандай сезилет. Туура, көчөлөрдүн, кеңселердин, мекемелердин аттары кыргызчаланды. Тил өнүксүн деген аракет менен   көптөгөн уюштуруу иштерин да жүргүзүп келебиз.  Кандай деген менен мамлекеттик тилди өнүктүрүүгө болгон биринчи кадам ар бирибизден болуш керек. Биз окуучулар да мамлекеттик тилибизге кам көрүшүбүз зарыл.. Бирок мамлекеттик тилге кам көрүү деген жалаң кыргызча гана сүйлөш керек, башка тилдин зарылчылыгы жок деген сөз эмес. Эгер мүмкүн болсо көп тил билсең эч убакта зыяны тийбейт.

Дүйнөдө 7 керемет бар экенин көбүбүз билебиз. Бирок мектеп  окуучуларынын бардыгы эле билет деп айтыштан алысмын. Биз өз гезитибизде окуучуларды ошол дүйнөдөгү 7 керемет менен тааныштырууну чечтик. Бул саныбызда ошол 7 кереметтин биринчииси Фараон Хеопстун пирамидасы  жөнүндө сөз кылмакчыбыз. Пирамида «Ахед-Хуфу»-«Хуфунун(Хеопстун) кайра жаралышы» деп аталат.